فراخوان پیوستن به
پویش «بهبود ارزیابی محیط زیستی در ایران»
همان طور که در قرن بیست و یکم پیش می‌رویم، در تمام جهان و از جمله ایران، تاثیرات عمده حاصل از توسعه نامتوازن در حوزه محیط زیست در مسائلی چون تغییرات اقلیمی، کاهش منابع کره زمین، جنگل زدایی و بیابان زایی، از بین رفتن تنوع زیستی، آلوده شدن منابع آبی، پدیده فرونشست، گرد و غبار، خشک شدن تالاب‌ها و مهاجرت‌های بی‌رویه سرعت یافته‌اند و به مسائل اصلی جوامع و دولت‌ها تبدیل شده‌اند.
یکی از اقداماتی که از حدود 50 سال پیش در کشورهای مختلف و در سطح قانونگذاری برای کمک به حفاظت از محیط زیست در پروژه های عمرانی و توسعه ای مورد توجه قرار گرفت، بحث «ارزیابی اثرات محیط زیستی» یا Environemntal Impact Assessment بوده است. در ظرف کمتر از چند دهه در اغلب نقاط دنیا، ساختارهای نهادی مختلفی برای توجه به ارزیابی اثرات محیط زیستی در پروژه های توسعه ای شکل گرفتند. در ایران نیز از اوایل دهه 70 شمسی، این موضوع در قالب قانون و نیز شکل گیری انجمن ارزیابی محیط زیست به یک موضوع جدی تبدیل شد.
از نقطه نظر «مدرسه توسعه پایدار»، پرداختن به موضوع ارزیابی اثرات در محیط زیست از اساسی‌ترین زمینه‌هایی است که ما را به فهم چالش‌های موجود در رابطه محیط زیست و توسعه هدایت می‌کند. از همین رو قصد داریم در ابتدای مهر 99 همایشی را با موضوع «آسیب شناسی ارزیابی اثرات محیط زیستی طرح‌های توسعه در ایران» برگزار کنیم که در صورت فراهم بودن شرایط، سرآغاز پویشی برای کمک به اصلاح قوانین و نهادهای حاکم بر فرایند ارزیابی اثرات محیط زیستی باشد. این رویداد در پی پاسخ به این مساله است که قواعد حاکم بر ساختار فعلی ارزیابی محیطزیست در ایران(به ویژه قوانین و نه محدود به آن)، چه مشکلات و نقاط ضعفی دارد و چگونه می‌توان در راستای حفاظت و صیانت از محیط زیست، این روند را بهبود داد.
تجربه طرح‌ها و پروژه‌های بزرگ عمرانی و صنعتی در کشور ما موید این است که غالبا حقوق محیط زیست در مقابل ریل توسعه فعالیت‌های انسانی زیر پا گذاشته شده است و طرح‌هایی نظیر نونل‌های انتقال آب، خطوط انتقال نیرو، سدها، کارخانجات مواد شیمیایی و ... مطابق استانداردهای جهانی حوزه محیط زیست و حتی بعضا قوانین داخلی کشور عمل نمی‌کنند و حتی قانون و بعضا تشکیلات عریض و طویل ارزیابی محیط زیستی در ایران، نمی تواند به شکلی موثر حافظ منافع محیط زیست باشد و نهایتا این پروژه های عمرانی هستند که خود را بر منافع محیط زیست تحمیل می کنند.
در کشورمان، سیری از قوانین در حوزه ارزیابی زیست محیطی در طول زمان و به صورت جدی‌تر از دهه هفتاد مصوب گردیده است. امروزه ۵۲ دسته از پروژه‌ها که پتانسیل آلودگی و آسیب زیادی دارند، پیش از شروع به کار احداث می‌بایست مجوز لازم از سازمان حفاظت محیط زیست را دریافت نمایند. این سازمان ملزم به بررسی کارشناسی گزارش ارزیابی زیست محیطی و پایش طرح‌ها و بررسی میزان اجرایی شدن تعهدات کارفرمایان طرح‌ها است.
اما آن‌چه که در بررسی های صورت گرفته توسط مدرسه توسعه پایدار از مصاحبه‌ها با کارشناسان سازمان، فعالان محیط زیست و مطالعه پژوهش‌ها، بدست‌آمده است موید این نکته است که با یک «ناکارامدی جدی و بزرگ» در قانون و رویه نهادی فعالی «ارزیابی اثرات محیط زیستی» در ایران روبرو هستیم که نیاز به مداخله و آسیب شناسی این حوزه و اصلاحات ضروری در راستای کمک به توسعه متوازن و پایدار در کشور عزیزمان دارد.
پیوند ناگسستنی انسان با طبیعت پیرامون و محیط زیست، موجب درگیری بسیاری از شاخصه‌های اجتماعی در این حوزه شده‌است. به گونه‌ای که عدم حفاظت و صیانت از محیط زیست در مقابل منافع اقتصادی و طرح‌های ناکامل توسعه به آسیب‌های اجتماعی نظیر بیکاری، مهاجرت و حاشیه‌نشینی، کاهش تعلق به سرزمین، گسترش بیماری‌هایی نظیر سرطان و بیماری‌های تنفسی و ... منجر می‌شود.
این رویداد مستقل، فرصتی است تا سوالات و ابهامات پیرامون کارایی و کارامدی قوانین و قواعد فعلی و رویه حاکم بر EIA در کشور مطرح شده و مسیری برای پاسخ و حل مسائل آن گشوده شود. از این رو، مدرسه توسعه پایدار از همه دغدغه‌مندان و علاقمندان دعوت می‌کند در فرایند برگزاری این رویداد مشارکت کرده و دیدگاه‌های خود را طرح کنند.
مهمترین اقدامی که در گام اول به دنبال آن هستیم، برگزاری همایشی در ابتدای مهر 99 است تا به بهانه آن، ضمن جلب مشارکت اشخاص و نهادهای دغدغه مند و مرتبط با این موضوع، مسائل زیر که جزو اهداف همایش هستند را دنبال کنیم:
- گردهمایی و گردآوری نظرات و دیدگاه های کارشناسان این حوزه
- بازخوانی قوانین موجود و شناسایی نقاط ضعف و کاستی های موجود
- جلب توجه فعالین محیط زیست به این حوزه
- ایجاد سازوکار و فراهم آوردن بستری برای انتقال دغدغه های عمومی راجع به EIA به تصمیم‌گیران
- افزایش آگاهی عمومی در مورد اهمیت این حوزه
- ارائه پیشنهاد به قانون گذاران برای اصلاح فرایند ارزیابی در حوزه قوانین، آیین نامه‌ها و رویه‌ها
ارزیابی اثرات محیط زیستی(EIA) در ایران، علی رغم قدمت نزدیک به سه دهه، نتوانسته در عمل، آنچنان که باید حافظ منافع محیط زیست باشد و بسیاری از کارشناسان و فعالین محیط زیست معتقدند که ما در این مقوله با یک «ناکارامدی» روبرو هستیم.
ما در «مدرسه توسعه پایدار» و به جهت کمک به این مسئله مهم سیاستی کشور، تصمیم گرفتیم که مسیری را آغاز کنیم که نقطه شروعش، برگزاری یک همایش در ابتدای مهر 99 است. این رویداد، یک برنامه مستقل و «دغدغه محور» است که سفارش هیچ نهادی نیست و برآمده از دغدغه بانیان این برنامه است تا بتواند کمکی هرچند کوچک به یکی از مسائل مهم توسعه پایدار کشور بنماید.
هدف اصلی این رویداد، کمک به فهم بهتر «مسئله ناکارامدی ارزیابی اثرات محیط زیستی در ایران» است و در این مسئله شناسی، تمرکز ویژه ای بر قواعد بازی EIA خواهیم داشت. چرا که معقتدیم زمین بازی و قواعد آن است که تا حد بسیار زیادی بر رفتار کنش‌گران و بازیگران این حوزه(در همه بخش ها) اثرگذار است.
همچنین برای اطلاع رسانی اقدامات پویش و رویدادهای آن(از جمله همایش مهر 99) کانالی در تلگرام نیز ایجاد شده که در کنار وبسایت مدرسه توسعه پایدار، رسانه اصلی ارتباط با مخاطبان و همراهان این پویش است( آدرس کانال تلگرام: @EIA_Reform)-البته این کانال فعالیت خود را همزمان با شروع فعالیت این پویش شروع خواهد کرد.
فراموش نکنید که این یک پویش است برای یک قدم مثبت جهت بهبود حال محیط زیست ایران و به دنبال این هستیم که با در نظرگرفتن ملاحظات اجتماعی-اقتصادی و مبتنی بر مطالعات و دیدگاه های کارشناسی، کمکی هرچند اندک و شدنی به بهبود ارزیابی محیط زیست در ایران بکنیم. اولین گام این کمک، بدون شک، کمک به فهم مسئله «چرایی ناکارامدی ارزیابی اثرات محیط زیستی در ایران» است.
برای پیشبرد این رویداد مستقل، ما دست یاری همه شما را چه از جهت کمک های فکری و مشورتی و چه کمک های اجرایی و چه حتی کمک در تامین منابع مالی، به گرمی می فشاریم.
برای همراهی با ما کافیست با ایمیل iransdschool@gmail.com و یا فرم نظرات در پایین همین صفحه تماس بگیرید. ما صمیمانه پذیرای نظرات و دیدگاه ها و کمک های شما در جهت بهبود مسیر این پویش هستیم.