فراخوان پیوستن به
پویش «بهبود ارزیابی محیط زیستی در ایران»
همان طور که در قرن بیست و یکم پیش می‌رویم، در تمام جهان و از جمله ایران، تاثیرات عمده حاصل از توسعه نامتوازن در حوزه محیط زیست در مسائلی چون تغییرات اقلیمی، کاهش منابع کره زمین، جنگل زدایی و بیابان‌زایی، از بین رفتن تنوع زیستی، آلوده‌شدن منابع آبی، پدیده فرونشست، گرد و غبار، خشک شدن تالاب‌ها و مهاجرت‌های بی‌رویه سرعت یافته‌اند و به مسائل اصلی جوامع و دولت‌ها تبدیل شده‌اند.
یکی از اقداماتی که از حدود 50 سال پیش در کشورهای مختلف و در سطح قانون‌گذاری برای کمک به حفاظت از محیط زیست در پروژه‌های عمرانی و توسعه‌ای مورد توجه قرار گرفت، بحث «ارزیابی اثرات محیط زیستی» یا Environmental Impact Assessment بوده است. در ظرف کمتر از چند دهه در اغلب نقاط دنیا، ساختارهای نهادی مختلفی برای توجه به ارزیابی اثرات محیط زیستی در پروژه‌های توسعه‌ای شکل گرفتند. در ایران نیز از اوایل دهه 70 شمسی، این موضوع در قالب آئین‌نامه‌ها و قوانین برنامه پنجساله توسعه و نیز شکل‌گیری انجمن ارزیابی محیط زیست به یک موضوع جدی تبدیل شد.
از نقطه نظر «مدرسه توسعه پایدار»، پرداختن به موضوع ارزیابی اثرات در محیط زیست از اساسی‌ترین زمینه‌هایی است که ما را به فهم چالش‌های موجود در رابطه محیط زیست و توسعه هدایت می‌کند. از همین رو از سال 1399 با برگزاری همایشی با عنوان «کلاف سردرگم ارزیابی اثرات محیط زیستی در ایران» مسیری را شروع کردیم تا ابتدا فهم بهتری از مساله ارزیابی محیط زیستی در ایران پیدا کنیم و در ادامه بتوانیم با برقراری ارتباط با متخصصین و کنشگران و ذی نفعان مختلف این حوزه، به راهکارهای شدنی و راهگشا برای کمک به بهبود EIA در ایران دست پیدا کنیم.
تجربه طرح‌ها و پروژه‌های بزرگ عمرانی و صنعتی در کشور ما موید این است که غالبا حقوق محیط زیست در مقابل ریل توسعه فعالیت‌های انسانی زیر پا گذاشته شده است و طرح‌هایی نظیر نونل‌های انتقال آب، خطوط انتقال نیرو، سدها، کارخانجات مواد شیمیایی و … مطابق استانداردهای جهانی حوزه محیط زیست و حتی بعضا قوانین داخلی کشور عمل نمی‌کنند و حتی قانون و بعضا تشکیلات عریض و طویل ارزیابی محیط زیستی در ایران، نمی تواند به شکلی موثر حافظ منافع محیط زیست باشد و نهایتا این پروژه‌های عمرانی هستند که خود را بر منافع محیط زیست تحمیل می‌کنند.
آن‌چه که در بررسی‌های صورت گرفته توسط مدرسه توسعه پایدار از مصاحبه‌ها با کارشناسان سازمان، فعالان محیط زیست و مطالعه پژوهش‌ها، بدست‌آمده است موید این نکته است که با یک «ناکارامدی جدی و بزرگ» در قواعد و رویۀ نهادی فعلی «ارزیابی اثرات محیط زیستی» در ایران روبرو هستیم که نیاز به مداخله و کنشگری برای بهبود شرایط در راستای کمک به توسعه متوازن و پایدار در کشور عزیزمان دارد.
ارزیابی اثرات محیط زیستی(EIA) در ایران، علی رغم قدمت نزدیک به سه دهه، نتوانسته در عمل، آنچنان که باید حافظ منافع محیط زیست باشد و بسیاری از کارشناسان و فعالین محیط زیست معتقدند که ما در این مقوله با یک «ناکارامدی» روبرو هستیم.
ما پس از دو سال کار تحقیقاتی جدی و داوطلبانه به این نتیجه رسیدیم که EIA در ایران، بیمار است و البته علاج بیماری‌اش هم یک اولویت بالا برای کمک به آینده توسعه پایدار در کشور عزیزمان است. ما فکر می‌کنیم که از دل پروژه تحقیقاتی جامع خود، نه تنها توانسته‌ایم به یک مساله‌شناسی خوب و همه‌جانبه دست پیدا کنیم بلکه به بستۀ راهکارهایی هم برسیم که سهم بخش‌ها و ذی‌نفعان مختلف در بهبود ارزیابی اثرات محیط زیستی در ایران چه در بخش دولتی، چه خصوصی، چه دانشگاهی و چه جامعه مدنی مشخص شده است.
و حالا به این ایده رسیده‌ایم که در گام بعدی، با راه‌اندازی پویشی خودجوش و دغدغه‌محور، به دنبال عملیاتی‌کردن راهکارهای ضروری برای بهبود ارزیابی اثرات محیط زیستی در ایران برویم.
فراموش نکنید که این یک پویش است برای یک قدم مثبت جهت بهبود حال محیط زیست ایران و به دنبال این هستیم که با در نظرگرفتن ملاحظات اجتماعی-اقتصادی و مبتنی بر مطالعات و دیدگاه‌های کارشناسی، کمکی شدنی به بهبود ارزیابی محیط زیست در ایران بکنیم و امیدوار هستیم که در صورت همراهی خوب علاقه‌مندان به بخش مهمی از اهدافمان دست پیدا کنیم.
ما اکنون و پس از دو سال کار تحقیقاتی جدی و جامع، بسته مهمی از راهکارها را برای برون رفت از ناکارامدی بزرگ EIA در ایران روی میز داریم که اجرایی کردن و پیگیری تحقق آنها نیاز به کنشگری دغدغه‌مندانه دارد و ما در مدرسه توسعه پایدار می‌خواهیم با کمک دلسوزان و فعالین محیط زیست کشور، بخشی از بار این مسیر را به دوش بکشیم و سهم خود را در ساختن فردایی بهتر برای کشور عزیزمان ایفا کنیم.
برای پیشبرد این پویش، ما دست یاری همۀ شما را چه از جهت کمک‌های اجرایی-فکری و چه حتی کمک در تامین منابع مالی، به گرمی می‌فشاریم.
برای همراهی با ما کافیست با ایمیل iransdschool@gmail.com و یا شماره 09129458095 در واتساپ تماس بگیرید. بی‌صبرانه منتظر همراهی سبز شما هستیم. با همدیگر، اتفاقات زیبایی را برای کشور عزیزمان رقم خواهیم زد. انشالله.