در این رویداد خانم کوثر داریوندی و آقای پروفسور Phanish Puranam به ارائه مطالعه پژوهشی خود در خصوص نحوه خودسازماندهی شهروندان و نیروهای داوطلبی در پاسخ به بحران‌ها پرداختند.

در ابتدا در توضیح مسئلهٔ تحقیق ، به این اشاره شد که در زمان وقوع  بحران‌‌های بزرگ  معمولاً تعداد زیادی از شهروندان و مردم عادی بصورت خودجوش و بصورت غیر رسمی برای کمک به حادثه‌‌دیدگان داوطلب می‌‌شوند. با توجه به حجم کاری بالای نهادهای رسمی، اضافه‌ شدن نیروهای داوطلبی می‌‌تواند به جهت بهبود عملکرد پاسخ به بحران مفید باشد؛ ولیکن این پدیدۀ انسان دوستانه معمولا تحت تأثیر مشکل ناهماهنگی و عدم سازمان‌‌یافتگی این نیروها قرار داشته و حتی می‌تواند به بی‌‌نظمی و هرج و مرجِ پس از بحران بیافزاید. از سوی دیگر، به دلیل  عدم آگاهی از مهارت‌های ایشان و همچنین نبود ارتباط رسمی یا سازمانی میان آنها و داوطلبان، عملا به کارگیری سلسله‌ مراتب‌های موجود برای هماهنگ‌‌سازی در این شرایط میسر نیست. لذا نیاز به ساز و کارهای جایگزین برای سازماندهی داوطلبان غیررسمی وجود دارد.   

در این راستا، به جهت شناسایی ساز و کارهای سازماندهی غیر سلسله‌‌مراتبی، در این مطالعه نمونه‌های موفقی که در آن داوطلبان توانسته‌اند بدون مداخلۀ نهادهای بیرونی و صرفاً به‌صورت داخلی، خود را سازماندهی کنند، مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

در این مطالعه، نظریۀ «خود سازماندهی» جهت تحلیل موارد مورد مطالعه استفاده شده است. «خودسازماندهی» مفهومی میان‌ رشته‌ای است که از علوم فیزیکی و طبیعی به علوم اجتماعی انتقال پیدا کرده و به معنای ظهور نظم سراسری (global order) در سطح سیستم بدون وجود ساختار تعامل سراسری (global interaction structure) میان اجزای سیستم است. به جهت تطبیق دادن این مفهوم با ماهیت سیستم‌ های اجتماعی، مفهوم "تعامل" (interaction) در این مطالعه به "رابطه نفوذ اجتماعی" (social influence) تعبیر و ترجمه شده است. 

با استفاده از روش تحقیق مرور ادبیات ترکیبی (integrative literature review) موارد تجربی متعدد مرتبط در ادبیات موضوع شناسایی شد و به صورت کیفی، از دیدگاه خودسازماندهی مورد تحلیل قرار گرفت. در نتیجۀ تحلیل‌ ها، چگونگی شکل‌گیری و تکامل شبکه حاصل از برقراری روابط نفوذ اجتماعی میان داوطلبانِ غیر رسمی، موردشناسایی قرار گرفت. نتایج حاصل از تحلیل عبارت است از:

• خودسازماندهی داوطلبان غیررسمی، معمولا با اقدام تعداد کمی از افراد شروع می‌ شود ولیکن به شکل‌ گیری شبکه عظیمی از داوطلبان (صدها یا هزاران نفر) در عرض زمان بسیار کوتاهی (چند ساعت تا چند روز) می‌ انجامد که در مقایسه با مقیاس و نرخ رشد ساختارهای سازمانی رسمی حتی در شرایط اضطرار نیز اعجاب برانگیز است؛ 

• از حیث میزان سراسری‌ بودن (globality) ساختار، که از عناصر زیربنایی تعریف خودسازماندهی است، شکل‌گیری شبکه می‌تواند در دو حالت حدی سراسری بودن شدید (وجود رهبر مرکزی) و یا پراکندگی شدید آغاز شود؛ ولی به هر صورت به سمت ساختاری متعادل‌تر تکامل پیدا می‌کند؛

• با وجود دو نقطه آغازین حدی، خودسازماندهی می‌تواند طی سه فرآیند مختلف در اثر تکامل شبکه میان داوطلبان ظهور پیدا کند که در هر یک از آنها ساز و کارهای متفاوتی که به تفصیل در جلسه مورد ارائه قرار گرفتند پیشران تکامل شبکه هستند؛ 
• دو عامل مهم تعیین‌کننده، ساختار آغازین و شیوه فرآیند تکامل ساختار هستند: 1) ویژگی‌های بحران و 2)ویژگی‌های پلت فرم رسانه اجتماعی که حرکت داوطلبی روی آن شکل گرفته و سازمان داده می‌شود. چگونگی اثرگذاری این دو عامل بر فرآیند خودسازماندهی به تفصیل مورد ارائه قرار گرفت.

در انتهای جلسه پیشنهاداتی برای مطالعات آینده و نیز پیشنهادهای مدیریتی و مداخلاتی ارائه شد که می‌توان برای  بهبود  فرایند خود سازماندهی داوطلبان غیر رسمی از آنها استفاده کرد.

منابع نظری مرتبط با تئوری سازماندهی و خودسازماندهی:

• Puranam, P., 2021. Level 0 vs Level 1 Self-organization:“Invisible” vs “Hidden” hand explanations of order in organizations. Available at SSRN 3959868
• https://papers.ssrn.com/sol3/papbstract_id=3959868ers.cfm?a
• Lansing, J.S. and Cox, M.P., 2019. Islands of order: a guide to complexity modeling for the social sciences (Vol. 33). Princeton University Press
• Puranam, P. (2018). The microstructure of organizations. Oxford University Press
• https://www.amazon.com/Microstructure-Organizations-Phanish-Puranam/dp/0199672369

چند نمونه از مقالات مرتبط با خود سازماندهی داوطلبان در بحران ‌ها:

• Quarantelli, E. L. "Emergent behavior and groups in the crisis time of disasters." (1995)
• Starbird, K. and Palen, L., 2011, May. " Voluntweeters" self-organizing by digital volunteers in times of crisis. In Proceedings of the SIGCHI conference on human factors in computing systems (pp. 1071-1080).
• Burke, G.T., Omidvar, O., Spanellis, A. and Pyrko, I., 2023. Making Space for Garbage Cans: How emergent groups organize social media spaces to orchestrate widescale helping in a crisis. Organization studies, 44(4), pp.569-592.
• Voorhees, W.R., 2008. New Yorkers respond to the world trade center attack: An anatomy of an emergent volunteer organization. Journal of Contingencies and Crisis Management, 16(1), pp.3-13.