پویش‌های اجتماعی تأثیرگذار و تحول‌آفرین محلی: بررسی تجارب منتخب و درس‌آموخته‌ها
حسین ایمانی جاجرمی، زینب شهبازی، محدثه فارسی، مظفر خسپی، کوروش بختیاری، هامون طهماسبی
توسعه پایدار بدون نقش‌آفرینی و مشارکت فعال اعضای جامعه در بهبود سرنوشت خود محقق نخواهد شد. در بسیاری از شهرهای کوچک، نواحی روستایی و عشایری و نیز محله‌های شهرهای بزرگ، در سالیان گذشته، پویش‌ها و فعالیت‌های جمعی مشترکی با اهداف اجتماعی برای حل یک مساله مشترک یا ایجاد یک تحول مثبت در جامعه محلی شکل گرفته است. این سبک فعالیت‌ها می‌تواند هم به انسجام اجتماعی در جوامع محلی کمک کند و هم امید و انگیزه را برای بهبود شرایط کار و زندگی در یک منطقه به ارمغان بیاورد.
مدرسه توسعه پایدار در این رویداد قصد دارد که با معرفی برخی پویش‌های مردمی «الهام‌بخش» و دارای درس‌آموخته از گوشه و کنار کشور، به رشد انگیزه، دانش و بینش مخاطبان خود و به ویژه فعالین اجتماعی جهت طراحی و اجرای موثر چنین فعالیت‌هایی در نقاط مختلف کشور یاری برساند. این پویش‌ها می‌توانند برای کمک به یک مساله محیط زیستی شکل گرفته باشند و یا به یک معضل اجتماعی و فرهنگی بپردازند؛ اما وجه مهم‌شان مردمی بودن و مشارکت گسترده ساکنین و نهادهای جوامع محلی برای موفقیت آن است. در واقع تحقق این پویش‌ها بدون مشارکت مردمی محقق نخواهد شد. چنین پویش‌هایی با هدف تغییر نگرش و رفتار ساکنین جوامع محلی در جهت ساختن یک محیط بهتر برای زندگی از نظر شاخصه‌های توسعه پایدار رخ می‌دهد. البته مادامی که ماهیت پویش تغییر پیدا نکند، ایرادی ندارد که برای تامین منابع مالی پویش از کمک‌های دولتی یا بخش خصوصی استفاده شود. آنچه که قابل توجه است مردمی بودن این پویش‌هاست، یعنی بخش مهمی از طراحی و اجرای آن توسط اهالی محلی و در راستای حل مساله اجتماعی منطقه خود صورت گرفته باشد.
توجه به محلی بودن فعالیت‌ها و پویش‌ها از آن جهت اهمیت دارد که در درجه اول باعث افزایش تعلق خاطر و انس افراد محلی به محل زندگی خود و بهبود جریان زندگی و روابط اجتماعی در آن خواهد شد. حل مسائل اجتماعی توسط افراد آن جامعۀ محلی منجر به تمرکززدایی در تصمیم‌گیری‌های توسعه شده و افراد یک روستا، محله یا شهرهای کوچک می‌آموزند چطور در برابر مسائل و مشکلات ظاهر شده و اقدام به حل آن کنند، چرا که به عنوان عضوی از جامعه درک بهتری از آن مسئله خواهند داشت و نهایتا می‌توانند با همفکری و مشورت راه حل‌های متناسبی هم ارائه دهند. همین عامل باعث افزایش توانمندی جامعه محلی در برابر چالش‌ها و مسائل خواهد شد و خوب می‌دانیم که هیچ مسیر پایداری برای تغییر و پیشرفت در یک منطقه وجود ندارد جز اینکه مردمان ساکن آن منطقه پای کار حل مسائل خود بیایند و صرفا چشم‌انتظار کمک‌های بیرونی نباشند.
اما از سوی دیگر، راه‌اندازی چنین پویش‌هایی اگرچه جذاب به نظر می‌رسد، اما دشواری‌ها و ملاحظات خاص خود را هم برای نیل به موفقیت به همراه دارد. در نظر نگرفتن این ملاحظات، سبب شده که ما در سالیان گذشته نمونه‌های متعدد ناموفقی از تلاش برای ایجاد یک جریان مثبت اجتماعی در گوشه و کنار کشور داشته باشیم که تنها روی کاغذ، در شبکه‌های اجتماعی یا در اخبار از آنها شنیدیم ولی در میدان عمل نتوانستند بسیج مردمی قابل توجهی ایجاد کنند و در تحقق اهداف خود شکست خورده‌اند. از سوی دیگر، مواردی هم از تجارب نسبتا موفق وجود دارد که می‌توانند الهام‌بخش دغدغه‌مندان اجتماعی در گوشه و کنار کشور عزیزمان باشند. از این رو، سوال اصلی رویداد فوق این است که برای طراحی، اجرا و اداره موفقیت آمیز پویش‌های اجتماعی در جوامع محلی چه نکات و ملاحظاتی را بایستی در نظر گرفت.
باور ما در مدرسه توسعه پایدار این است که «پویش‌های مردمی» ظرفیت زیادی برای تحول در مناطق خود دارند و بایستی آنها را در مسیر طراحی برنامه‌های پیشرفت، آبادانی و توسعه پایدار جوامع محلی به خوبی به کار گرفت. این پویش‌ها نقش مهمی در تقویت گفتمان‌هایی چون «مردمی‌سازی»، «خوداتکایی»، «توانمندسازی» در ابتکارات توسعه محلی دارند و البته نباید فراموش کرد که اجرایشان به سادگی نیست و راه‌ورسم خود را برای دستیابی به موفقیت نیاز دارند.
در این نشست، علاوه بر ارائۀ تجاربی دسته‌اول و ارزنده از برخی پویش‌های مردمی منتخب از گوشه و کنار کشور، سعی می‌کنیم با حضور اساتید و صاحب‌نظران، درس‌آموخته‌های آنها را نیز بررسی کنیم.
مخاطبان این رویداد: عموم دغدغه‌مندان و علاقه‌‌مندان پیشرفت، آبادانی و توسعه پایدار کشور عزیزمان، از بخش‌های مختلف دولتی، خصوصی، و مردمی؛ به ویژه فعالین حوزه توسعه محلی و فعالین اجتماعی ساکن در جوامع محلی.