یکی از بازیگران کلیدی، نوظهور و مهم عرصه فعالیت‌های اجتماعی که امروزه توجه بسیاری را از سمت محققین، فعالین اجتماعی، سیاست‌گذاران، و کارآفرینان به سمت خود جلب کرده، کسب و کارهای اجتماعی هستند. این کسب و کارها از یک سو، به دلیل داشتن ماموریت اصلی اجتماعی، به خیریه‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد شبیه هستند و از سوی دیگر، با داشتن مدل کسب و کاری مشخص و ارائه محصول/ خدمت جهت درآمدزایی، مشابه کسب و کارهای تجاری عمل می‌کنند. در واقع آن یک گونۀ ترکیبی از سازمان‌ها هستند.

تمرکز همزمان کسب و کارهای اجتماعی بر اثر اجتماعی و تلاش آنها برای منحرف نشدن از مسیر اجتماعی از یک طرف، و تلاش برای بقای خود در محیط کسب و کار و رسیدن به درآمدزایی از طرف دیگر، چالش‌های جدی برای آنها درست خواهد کرد که برخی از مهمترین آنها عبارتند از:

1- تامین و مدیریت منابع انسانی: در یک کسب و کار اجتماعی، وجود نیروی انسانی که هم دغدغۀ اجتماعی داشته باشد و هم در زمینه مدنظر متخصص باشد، اهمیت دارد. در واقع، کسب و کار اجتماعی علاوه بر اینکه تخصص و دانش کافی را در نیروهای خود نیاز دارد، به دنبال آن دسته از همکارانی هم باید باشد که به شکلی با دغدغه اجتماعی مربوطه همدلی داشته باشند. ایجاد انگیزه در این افراد و همچنین آموزش‌های شغلی از دیگر چالش‌های این بخش خواهد بود.

2- تامین منابع مالی: از یک طرف، کسب و کارهای اجتماعی برای پیشبرد اهداف خود و گسترش فعالیت‌هایشان به منابع مالی نیاز دارند و از طرف دیگر، تامین منابع مالی از طریق مدل‌های مرسوم تامین سرمایه در بازار، ممکن است مخاطراتی از جهت انحراف از مسیر اجتماعیشان ایجاد کند.

3- استراتژی‌های قیمت گذاری: کسب و کارهای اجتماعی در تعیین قیمت محصولات/ خدمات، علاوه بر در نظر گرفتن هزینه‌های مرسوم، باید هزینه‌های مراقبت از اثر اجتماعی خود را نیز در نظر بگیرند و با در نظر گرفتن این‌ها، نتیجه هم طوری شود که بازار هدف امکان خرید محصول را داشته باشد.

4- چالش‌های بازاریابی: در برخی وجوه، بازاریابی کسب‌وکارهای اجتماعی، ممکن است شبیه کسب‌وکارهای معمولی نباشد و سوالاتی به وجود می‌آید. مثلا اینکه آیا در معرفی محصول/ خدمت خود باید به ارزش اجتماعی اشاره کنند؟ اشاره کردن به مسئله و گروه مورد هدف، آسیبی به کرامت انسانی وارد نمی‌کند؟ و مواردی از این دست…

5- اندازه‌گیری اثر اجتماعی و شفافیت: کسب و کارهای اجتماعی علاوه بر اندازه‌گیری اثر اقتصادی و ارائه گزارش مالی دوره‌ای، بایستی به اندازه‌گیری اثر اجتماعی خود و گزارش‌دهی درباره آن نیز فکر کنند. اما اندازه‌گیری اثر اجتماعی کار راحتی نیست و دردسرهای خود را دارد.

6- مراقبت از ماموریت اجتماعی: ماموریت اجتماعی، هویت کسب و کارهای اجتماعی است. گاهی، به دلایل مختلف از جمله؛ فرصت‌های بهتر اقتصادی، خروج موسس از کسب و کار، نبود زیر ساخت حامی فعالیت اجتماعی و…، کسب و کارهای اجتماعی از مسیر اصلی خود منحرف می‌شوند. حفظ مسیر اجتماعی کسب و کار در کنار حفظ درآمد پایدار، چالش دیگری است که کسب و کارهای اجتماعی با آن مواجه می‌شوند.

این چالش‌های ویژه در کسب و کارهای اجتماعی، ایجاد، رشد و مدیریت آنها را با دشواری‌های زیادی روبرو می‌کند. ما در مدرسه توسعه پایدار با هدف کمک به افزایش بینش و آگاهی مخاطبانمان در این رابطه، تصمیم گرفته‌ایم که در نشست بعدی از سلسله رویدادهای «توسعه پایدار برای ایران»، پای گفتگو با یکی از تجارب ناب کارآفرینی اجتماعی در ایران، یعنی مجموعه «مانیز» بنشینیم.

«مانیز» یک پروژه کارآفرینی اجتماعی است که برای دو هدف توانمندسازی زنان سرپرست خانوار و کاهش آلودگی‌های حاصل از استفاده از کیسه‌های پلاستیکی یکبار مصرف ایجاد شده است. تولید انبوه جایگزین‌های ارزان و جذاب برای پلاستیک یکبار مصرف و در دسترس کردن آن برای همه شهروندان و در گام بعدی مطالبه تغییر قوانین، راه حل مانیز برای مقابله با مساله پلاستیک است. مانیز یکی از نمونه‌های ناب کسب‌وکار اجتماعی در ایران است.

در این نشست، خانم نسیم یادگار و آقای مهدی معماریان، دو فعال اجتماعی درجه یک، دغدغه‌مند و پر امید! و زوج جوانی که بنیانگذاران «مانیز» هستند، مهمان ما خواهند بود تا درباره داستان ادارۀ یک کسب‌وکار اجتماعی و تجاربشان در مواجهه با چالش‌ها برایمان صحبت کنند.