تجمیع توان مسئولیت اجتماعی شرکتها: با نگاهی به تجربۀ موسسه سیمرغ
فاطمه اشرفی، سمانه صمدی، زهرا پسندیده، هامون طهماسبی

تشدید مسائل اجتماعی و زیستمحیطی، بخشها و نهادهای مختلف را به سمت توجه به اثرات فعالیتها و تصمیماتشان بر جامعه و محیطزیست کشانده است. یکی از کلیدیترین و تأثیرگذارترین این بازیگران، کسبوکارهای تجاری هستند که سالهاست از طریق درگیر شدن با مفاهیمی چون «مسئولیت اجتماعی شرکتی» (CSR) و یا پایداری شرکتی (Corporate Sustainability) سعی کردهاند دایرۀ فعالیتهای خودشان را اموری فراتر از فعالیتهای صرفا اقتصادی گسترش دهند. در واقع، امروزه، جدای از سودآوری و پرداختن به فعالیتهای تجاری، این انتظار شکل گرفته است که آنها باید به اثر اجتماعی و زیستمحیطی فعالیت خود بر تمامی ذینفعان، دقت کنند و برای کاهش اثرات خود، برنامهریزی دقیقی داشته باشند. بروز واحدهای «مسئولیت اجتماعی» یا HSE و محیط زیست در سازمانهای اقتصادی، حاصل همین خواستههای جدید است.
در دهههای گذشته، الگوهای متنوعی در ساختارهای حکمرانی و واحدهای مسئولیت اجتماعی شرکتی، برای پیشبرد اهداف مدنظر و کاهش اثرات منفی بر جامعه و محیط زیست، مورد استفاده قرار گرفته است. ما در این زمینه با طیفی از رویکردهای مختلف برای مدیریت مباحث مسئولیت اجتماعی و توسعه پایدار در شرکتها روبرو هستیم. از ایجاد واحدهای اختصاصی که بعضا در سطح معاونت در شرکتها بالا آمدهاند و یا کمیتههای مسئولیت اجتماعی و یا برونسپاری به مجموعههای بیرونی وابسته یا مستقل.
برخی از الگوهای مدیریت و پیادهسازی مباحث مسئولیت اجتماعی در شرکتها گاهاً بر ایجاد همکاری و مشارکت بین کسبوکارها و سازمانهای مختلف بنا شدهاند. این مشارکت بهویژه در تعریف و اجرای «پروژههای اجتماعی» مورد توجه بوده است تا بستری برای جمعسپاری و قدرتمندتر و اثربخشتر کردن فعالیتهای مرتبط شود. در این حالت، یک مجموعۀ بیرونی به نمایندگی از چند شرکت، مسئول دستیابی به یک هدف اجتماعی خواهد بود که حاصل مشارکت و همکاری مسئولیت اجتماعی چند سازمان دیگر است.
در کشور عزیزمان نیز تجاربی هرچند کوچک و نوپا از این نحوۀ پرداختن به پروژههای اجتماعی توسط شرکتها وجود دارد. با توجه به اهمیتپیداکردن مفهوم مسئولیت اجتماعی شرکتی در ایران و به طور ویژه، نوپا بودن الگوی مورد اشاره در صنعت و لزوم اصلاح رویکردهای حکمرانی CSR در جهت اثربخشی بیشتر، مدرسه توسعه پایدار تصمیم گرفته است که در یک رویداد تخصصی، ضمن معرفی دقیقتر این الگو و کارکردها و زوایای آن، به کمک فعالین این حوزه و با موردکاوی یکی از تجارب شاخص ایرانی در این حوزه در صنعت گردشگری و سفر (تجربۀ سیمرغ)، کمک کنیم که بینش بهتری در میان فعالین این حوزه در کشور عزیزمان ایجاد شود.
درباره سیمرغ
در گوشه گوشه وطن ما کودکانی هستند که برای درمان بیماری خود باید به شهرهای دارای مراکز درمانی معتبر سفر کنند، ولی به علت فقر خانواده امکان سفر ندارند و وضعیت سلامتشان هر روز وخیمتر میشود. موسسه سیمرغ، اولین خیریه متمرکز بر تامین سفرهای درمانی،به عنوان بال قدرتمند مسئولیت اجتماعی شرکتها عمل میکند و با حمایت آنها، برای بیماران کمبرخوردار، بلیط هواپیما، قطار و اتوبوس تهیه میکند. همچنین اگر بیماران در مقصد به اسکان احتیاج داشته باشند، با رزرو اقامتگاه و هتل، این نیاز آنان را نیز برآورده میسازد. اطلاعات بیشتر
سؤالاتی که در رویداد به دنبال پاسخ آن هستیم
1- الگوی اشتراکی یا جمعسپاری مسئولیت اجتماعی شرکتی چیست؟
2- الگوی جمعسپاری مسئولیت اجتماعی شرکتی، چه فرصتها، مزایا، محدودیتها و چالشهایی برای CSR شرکتها دارد؟
3- نمونههای شاخص داخلی و خارجی در این حوزه کداماند؟
4- سیمرغ (به عنوان یک تجربۀ داخلی در صنعت سفر و گردشگری) چه تاریخچه، مسیر تکامل و دستاوردهایی داشته است؟
5- مسیر پیش روی الگوهای اشتراکی مسئولیت اجتماعی شرکتی (با نگاهی ویژه به تجربه صنعت سفر و گردشگری) در ایران چیست و چه چالشها و فرصتهایی در انتظار دارد؟
نشست «جمعسپاری مسئولیت اجتماعی شرکتها- با نگاهی ویژه به تجربۀ موسسه سیمرغ در صنعت سفر و گردشگری »، در تاریخ 9 مرداد 1403، توسط مدرسه توسعه پایدار و با حضور حدوداً 60 نفر شرکتکنندۀ حضوری و مجازی، در پژوهشکدۀ سیاستگذاری دانشگاه صنعتی شریف- ساختمان شماره 2 برگزار شد. هدف از این نشست، آشنایی با مفهوم و مدل جمعسپاری مسئولیت اجتماعی شرکتها، به عنوان موضوعی نو و کمتر پرداخته شده در ایران و حتی جهان، بود. در کنار نگاه نظری، یکی از نمونههای شاخص در حوزۀ مورد بحث، با عنوان « موسسۀ سیمرغ»، در صنعت سفر و گردشگری، توسط موسسین و مدیران آن معرفی شد.
نشست در سه بخش برگزار شد. در بخش اول، مدیران و موسسین سیمرغ، ایدۀ شکلگیری سیمرغ، اهداف آن، گزارش عملکرد و چشماندازشان را برای مخاطبان بیان کردند. آنهاف بعد از توضیح فرایند شکلگیری موسسه سیمرغ، گزارشی از آنچه انجام دادهاند و فعالیتهای کلیدیشان را بیان کردند. سپس، در بخش آخر، چشمانداز و هدفی که به دنبال آن هستند را به مخاطبین معرفی کردند. مسیری که تماسل داشتند به تبدیل شدنشان به کسبوکاری اجتماعی در زمینۀ مورد فعالیتشان برسد.
بخش دوم نشست، ارائه آقای هامون طهماسبی، مدیر مدرسه توسعه پایدار و مشاور حوزۀ مسئولیت اجتماعی شرکتها، در رابطه با چیستی و اهمیت مدل جمعسپاری مسئولیت اجتماعی شرکتها بود. ایشان که در ابتدا تفاوت این مفهوم را با مفهومی دیگر، با عنوان « جمعسپاری برای مسئولیت اجتماعی شرکتی» بیان کردند. به اهمیت انجام کارهای جمعی توسط شرکتهای فعال در یک حوزه مشخص، تاکید کردند. سپس، مزایایی که این شکل از اجرای مسئولیت اجتماعی شرکتها، میتواند برای جامعه و سازمان به ارمغان بیاورد را بیان کردند. مزایایی از قبیل:
- منابع بیشتر و توان قویتر جهت حل مسائل اجتماعی
- امکان ورود به مسائل بزرگ و فراشرکتی
- خنثی نشدن اثر فعالیتهای خوب «جزیرهای» شرکت در اثر فعالیت مخرب سایر شرکتها
- اثر اجتماعی بزرگتر و پایدارتر
- بالا رفتن قدرت مذاکره با نهادهای حاکمیتی و اثرگذار
- ایجاد انگیزه در سایر ذی نفعان برای مشارکت (هر کس به سهم خود و در حد توانش قدمی برمیدارد)
- امکان ایفای نقش و سهم داشتن موثر شرکتهای کوچکتر در پروژههای مسئولیت اجتماعی بزرگ
- تکثر و زمینهسازی برای نوآوری و بروز ایدههای جدید
بعد از آن، چالشهایی که در مسیر جمعسپاری مسئولیت اجتماعی شرکتها با آن مواجه خواهیم بود را عنوان کردند. چالشهای چون؛
- غلبه نگاه «تبلیغاتی» و «کوتاه مدت» به حوزه مسئولیت اجتماعی شرکتها در ایران
- عدم تمرکز بر «اثرگذاری اجتماعی» در تعریف فعالیت های مسئولیت اجتماعی توسط سازمانها
- نگاه محدود شخصی، قهرمان محور و «غیر جمعی» شرکت ها به حوزه مسئولیت اجتماعی.
- نبود بینش و دانش کافی و مناسب در بنگاههای اقتصادی نسبت به مسائل اجتماعی و ملاحظات طراحی پویشها و برنامههای جمعی بین سازمانی
- عدم توجه به نقش کلیدی دبیرخانه و ستاد راهبری برای پیشبرد پر قدرت فعالیتهای جمع سپاری.
در انتهای بخش دوم نشست، اقای طهماسبی شروط لازم برای موفقیت معسپاری مسئولیت اجتماعی شرکتها را بیان کردند.
در بخش سوم و انتهایی نشست، حدودا 1 ساعت، مهمانان به بیان نظرات و گفتوگو پیرامون موضوع نشست پرداختند و نکات بسیار مهمی توسط حضار و شرکتکنندگان مجازی، مطرح شد که هر کدام میتواند موضوع بحثهای طولانیتر و نشستهای تخصصی آینده باشد. مواردی از جمله نیازمندیهای بالغتر شدن و جلب توجه بیشتر به مسئولیت اجتماعی شرکتها، نقش دولتها، شرکتها و جامعه در این مسیر و... .
مستندات تکمیلی نشست
در اینجا، شما میتوانید به مستندات نشست، از جمله گزارش کامل،فایل ارائهها و لینک اخبار در سایر رسانهها، دسترسی داشته باشید.
لینک گزارش سایر رسانهها از رویداد


دربارۀ مرکز کسب و کار مسئولانه و اجتماعی
«مرکز کسبوکار مسئولانه و اجتماعی دانشگاه صنعتی شریف» به عنوان یکی از زیرمجموعههای «مدرسه توسعه پایدار» و در مسیر ماموریت اصلی آن، میکوشد که از طریق فعالیتهای آموزشی، پژوهشی و ارائۀ خدمات مشاورهای، کسبوکارهای تجاری/ اجتماعی را جهت انتخاب مسیر درست و اثربخش در راه توسعۀ پایدار، ارتقای عملکرد اجتماعی و رفتار مسئولانه، یاری برساند.