آموزش مدیریت مسئولانه در دانشکده های مدیریت ایران
محمد علی شاهحسینی، علیرضا شیخ، داود طالبی، محمد مشتری، منوچهر نجمی
«آموزش دانشگاهی مدیریت» در دهههای گذشته و در نقاط مختلف دنیا، از جهت «میزان کاربردی بودن» و «چگونگی پرورش مهارتهای مدیریتی» مورد نقد و بررسی صاحبنظران مختلف بوده است. با این حال، در سالیان اخیر، دستۀ جدیدی از انتقادات نیز درباره میزان توجه به «دغدغههای اجتماعی» در پرورش مهارتها و نگرشهای مدیران-به ویژه در رشتههای «تجاری مدیریت»- شکل گرفته است. برخی بر این باورند که مانیفست رشتههایی چون MBA نوشته یا نانوشته در جهت تحکیم باورهایی نظیر این است که «موفقیت اقتصادی شخصی و سازمانی همۀ چیزی است که یک مدیر باید به دنبال آن باشد» و از این رو دانشآموختگان رشتههای تجاری مدیریت، اساسا با آموزههایی بیتفاوت نسبت به مصالح عمومی-نظیر کمک به محیط زیست، حفاظت از جامعه و تحقق توسعه پایدار- وارد دنیای کسبوکار میشوند. در این راستا و به واسطۀ این دغدغهها، تقاضا برای توجه بیشترِ آموزش مدیریت به حوزههای «اخلاق»، «مسئولیتپذیری» و «توسعه پایدار» (sustainable development)، افزایش یافته است.
این موضوع، اگرچه از اواخر دهۀ 1980 میلادی و با مباحثات پیرامون توجه بیشتر به مفاهیم «توسعه پایدار» در آموزش مدیریت جدی شد با این حال، به ویژه با پیدایش بحرانهای مالی اوایل قرن بیستویکم در غرب شدت بیشتری یافته است. عبارت «آموزش مدیریت مسئولانه» (Responsible Management Education) در نتیجۀ این مطالبات متولد شده است که به معنای درنظر گرفتن دیدگاههای مرتبط با مسئولیتهای بنگاهها و اثرات اجتماعی فعالیتهای بخش خصوصی بر جامعه، توجه به محیط زیست و توسعه پایدار، و نیز اخلاق کسبوکار در آموزش مدیریت است. این مفهوم، به نوعی چتری است که به تمامی فعالیتهای مرتبط با پرورش دانش، نگرش و مهارتهای اجتماعی در مدیران آینده اشاره دارد.
با این حال، در حالی که مدارس کسبوکار و دانشکدههای مدیریت در دنیا، یک دوران ویژه از تحول و تکامل خود را در رابطه با بازتعریف اهداف و چشماندازهای خود در ارتباطشان با جامعه و مسائل اجتماعی سپری میکنند، اما در آموزش مدیریت ایران، ما با یک غفلت و شاید بیتفاوتی بزرگ نسبت به این مسئله روبرو هستیم. مطالعات نشان میدهد که «آموزش مدیریت مسئولانه» اگر نگوییم اساسا در آموزش مدیریت ایران موضوعیت ندارد، میتوانیم تائید کنیم که موضوعی به شدت حاشیهای و فرعی محسوب میشود.
شاید بعد از گشت حدود دو دهه از ورود MBA به ایران و گذرکردن از هیاهو و اقبال اولیه در قبال رشتهای جدید، وارداتی و با کلاس اجتماعی بالا، حالا وقت آن شده باشد که به طور جدیتری به این سوال فکر کرد که ارتباط دانشآموختگان MBA و رشتههای تجاری مدیریت با «کمک به توسعه پایدار کشور» و سهیم شدن در حل مسائل اجتماعی کشور چیست. سوالی که البته امروز، سوال روی میز مدارس کسبوکار پیشرو در سراسر دنیا نیز هست و بسیاری از آنها با نگاه انتقادی به مسیر گذشتۀ خود در حال تلاش برای اصلاح رویکردها، ساختن الگوهای موفق و تلاش برای ادغام بیشتر مباحث اجتماعی در آموزش مدیریت و پاسخ به تقاضاهای شکل گرفته از سمت جامعه در این رابطه هستند.
ما بر این باور هستیم که در کشورمان، و علیرغم غفلت یادشده، ظرفیتهای زمینهای زیادی برای پرداختن جدی به آموزش مدیریت مسئولانه وجود دارد. از این رو در نشست بعدی از سلسله «رویدادهای توسعه پایدار برای ایران» قصد داریم تا ضمن واکاوی وضعیت آموزش مدیریت مسئولانه در کشور عزیزمان (بر اساس نتایج مطالعهای روی 5 دانشکده شاخص مدیریت کشور) با حضور جمعی از اساتید دانشگاهی و صاحبنظران حوزه مدیریت، ریشههای غفلت آموزش مدیریت در ایران-نسبت به میانگین کشورهای هم سطح- در ارتباط با «آموزش مدیریت مسئولانه» و مباحث مرتبط نظیر «توسعه پایدار» و «مسئولیت اجتماعی» را واکاوی کنیم.
این رویداد در همکاری مشترک بین «دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف» و «مدرسه توسعه پایدار» برگزار میشود و انشالله قرار است سرآغازی برای سلسله گفتگوها و اتفاقات خوبی در این حوزه باشد.